Patron nagrody | www.torun.pl

Serduszko w kolorze ukraińskiej flagi

Toruń

Patron nagrody

Samuel Bogumił Linde, portretSAMUEL BOGUMIŁ LINDE (1771-1847)
wybitny językoznawca, bibliograf i pedagog, autor słynnego 6-tomowego Słownika Języka Polskiego.

Urodził się 24 kwietnia 1771 r. w Toruniu w średnio zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Jego ojciec - mistrz ślusarski Jan Jacobson Lindt, który osiedlił się w Toruniu ok.1749 r., był z pochodzenia Szwedem, zaś matka Barbara Anna była córką niemieckiego kamieniarza J.A. Langenbana, który przybył do Torunia z niemieckiego Coburga ok. 1730 r.

Samuel Bogumił wychowywał się w atmosferze przenikania i konfrontacji wyznań, języków i kultur. Naukę rozpoczął w Szkole Nowomiejskiej, a od 1783 r. w toruńskim Gimnazjum Akademickim, którego tradycja  oświeceniowa w zasadniczy sposób wpłynęła na rozwój jego zainteresowań językoznawczych, także w zakresie języka polskiego. W swoich wypowiedziach autobiograficznych wielokrotnie wyrażał wdzięczność wobec tej szkoły i z sentymentem wypowiadał się o jej profesorach.

Po wczesnej śmierci ojca tylko dzięki pomocy brata Jana Wilhelma - kaznodziei polskiego i niemieckiego w Gdańsku, młody Linde uzyskał stypendium i rozpoczął studia w Lipsku  (1789). Oficjalnym kierunkiem studiów  była teologia, ale zainteresowania Lindego koncentrowały się wokół nauk filologicznych. Już w 1791 r., przy poparciu swoich profesorów, filologów A.W. Ernestiego oraz J.A.Dathe, objął wakujące stanowisko lektora języka polskiego na Uniwersytecie Lipskim. W staraniach o tę posadę zadeklarował polski jako język macierzysty i załączył pochwalne zaświadczenie pastora Jana Jezewiusza, ówczesnego nauczyciela języka polskiego z Torunia.

Kiedy po przegranej wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 r. Lipsk i Drezno stały się ośrodkami emigracji twórców i obrońców Konstytucji 3 Maja, Linde został współpracownikiem polskich polityków. Przetłumaczył na niemiecki „Powrót posła” J.U. Niemcewicza, a także przygotował niemiecką wersję dzieła „O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja”, opracowanego przez przywódców emigracyjnych dla propagowania walki o niepodległość. Włączył się aktywnie w przygotowania do insurekcji kościuszkowskiej u boku Hugona Kołłątaja. Po upadku insurekcji, mimo odejścia od aktywności politycznej, Linde wciąż obracał się w kręgach polskiej elity umysłowej (I. Potocki, A.K. Czartoryski, T. Czacki).

W latach 1795-1803, dzięki mecenatowi J.M. Ossolińskiego zajął się intensywną pracą językoznawczą i bibliotekarską. Gromadził i opracowywał zbiory późniejszego Ossolineum, jednej z najlepszych polskich bibliotek XIX w. Pod okiem Ossolińskiego, uczonego arystokraty i erudyty, zaczął przygotowania do opracowania słownika zapoznając się dogłębnie z dziejami polskiego piśmiennictwa i językoznawstwa.

W 1804 r. powierzono Lindemu stanowisko rektora tworzonego Liceum Warszawskiego, najważniejszej szkoły w stolicy pozbawionej uniwersytetu pod rządami Prusaków. Tak zaczął się najdłuższy, ponad czterdziestoletni okres życia Lidego (1804-47), wypełniony intensywną działalnością pedagogiczną na stanowisku rektora Liceum, aktywnością publiczną oraz kontynuacją prac nad słownikiem. W okresie Królestwa Kongresowego Linde zorganizował i kierował Biblioteką Publiczną, pełniącą rolę Biblioteki Narodowej. Był członkiem, a następnie dyrektorem Izby Edukacyjnej kierującej sprawami oświaty Księstwa Warszawskiego i wówczas żywo interesował się losami gimnazjum toruńskiego. Działał we władzach oświatowych Królestwa Polskiego i kierował oświatą w dobie powstania listopadowego. W 1835 odszedł ze służby publicznej poświęcając się pracy naukowej.

W życiu osobistym Lindego panowała atmosfera surowej, luterańskiej religijności. W 1804 roku ożenił się z Ludwiką Bürger, a po jej śmierci z Luizą Nusbaum. Obie żony wywodziły się z warszawskiej gminy luterańskiej, w której Linde odgrywał znaczną rolę. Córka Lindego Ludwika Górecka (1815-1900) była działaczką społeczną i filantropijną, fundatorką nagrody Akademii Umiejętności w Krakowie za najlepsze prace z dziedziny językoznawstwa.

Na obfity i różnorodny dorobek naukowy S.B. Lindego składają się prace bibliograficzne i słownikowe, rozprawy z językoznawstwa i piśmiennictwa, przekłady i prace edytorskie. Był autorem wielotomowej bibliografii Bibliotheca Polonica. Do historii przeszedł przede wszystkim jako twórca monumentalnego Słownika Języka Polskiego, opublikowanego w latach 1807-14 w 6 tomach, a po raz drugi w latach 1854-60, już po śmierci Lindego, jako wydanie „poprawione i pomnożone”. Było to dzieło epokowe, największy objętościowo słownik języka polskiego, liczący w 6 tomach ponad 4600 stron dużego formatu, zawierający 60 tys. haseł opatrzonych 200 tys. cytatów. W ówczesnej Europie dzieło to nie miało sobie równych pod względem bogactwa materiału leksykograficznego i służyło za wzór dla innych słowników języków słowiańskich.

Dokonania Lindego były znane w całej Europie. Za pracowitość i wytrwałość przyjęły go w poczet członków liczne  towarzystwa naukowe m.in. w Warszawie, Pradze, Petersburgu, Getyndze, Berlinie, Królewcu, Paryżu i Kopenhadze. Był członkiem honorowym uniwersytetów wileńskiego i krakowskiego, wykładał na Uniwersytecie Warszawskim. W 1844 roku otrzymał dyplom honorowego obywatelstwa miasta Torunia.

Zmarł 8 sierpnia 1847 r. w Warszawie i jest pochowany na tamtejszym cmentarzu ewangelicko-augsburskim.

Najczęściej czytane aktualności

  • Na zdjęciu: pomnik św. Jana Pawła II, obok zielone drzewo
    Miasto
    Rada Miasta Torunia podczas 53. sesji 23 marca 2023 r. przyjęła stanowisko w sprawie obrony dobrego imienia św. Jana Pawła II Honorowego Obywatela Miasta Torunia.
  • Na zdjęciu: żółte kwiaty żonkile, w tle Ratusz Staromiejski
    Miasto
    Przyszła wiosna - pora na rowery! Już w ten weekend startuje pierwsza w 2023 roku Rowerowa Masa Krytyczna. Na Zamku Krzyżackim zaś odbędą się również wiosenne warsztaty robienia świeczek i kosmetyków - będzie można się poczuć jak średniowieczni alchemicy. A do tego, jak co roku wiosną, rozpoczynają się Alternatywne Spotkania Teatralne KLAMRA.
  • Przed nami 9. Halowe Mistrzostw Świata w Lekkiej Atletyce Masters – Toruń 2023
    Miasto, Sport
    W sobotę, 25 marca 2023 roku, w Arenie Toruń odbędzie się uroczyste otwarcie 9. Halowych Mistrzostw Świata w Lekkiej Atletyce Masters – Toruń 2023. Wstęp na uroczystość otwarcia, a także na całe zawody jest bezpłatny. Początek wydarzenia zaplanowano na godz. 18.00. Ceremonię otwarcia uświetni koncert Toruńskiej Orkiestry Symfonicznej, która wykona...
  • Po płycie do Grudziądzkiej
    Miasto, MZK
    Od piątku, 24 marca 2023 r., nieco inaczej pojedziemy fragmentem Szosy Chełmińskiej na odcinku od targowiska miejskiego do ul. Grudziądzkiej.
  • Pies w legowisku
    Miasto
    W tym celu radni przyjęli coroczny Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt w Toruniu na rok 2023.
  • Na zdjęciu: teren inwestycyjny przy ul. Zimowej
    Biznes, Miasto
    Teren pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną trafił do miejskiej oferty sprzedażowej. Działkę na lewobrzeżu w Toruniu będzie można kupić w przetargu 16 maja 2023. Cena wywoławcza wynosi 1 800 000 zł.
  • Rada Miasta Torunia podczas 53. sesji 23 marca 2023 r. przyjęła stanowisko w sprawie obrony dobrego imienia św. Jana Pawła II Honorowego Obywatela Miasta Torunia.
  • Wydarzenie odbędzie się w Toruniu w dniach 3-4 kwietnia 2023.
  • Teren pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną trafił do miejskiej oferty sprzedażowej. Działkę na lewobrzeżu w Toruniu będzie można kupić w przetargu 16 maja 2023. Cena wywoławcza wynosi 1 800 000 zł.
  • Jak co roku Toruń włącza się w obchody „Godziny dla Ziemi WWF” – 25 marca 2023 r. od 20:30 do 21:30 wyłączona zostanie część iluminacji w mieście.   W 2023 roku „Godzina dla Ziemi WWF” w Polsce poświęcona jest walce z zanikiem różnorodności biologicznej. Według najnowszego raportu WWF Living Planet Report w ciągu ostatnich 50 lat liczebność...
  • To będzie jedno z najważniejszych wydarzeń sportowych w historii polskiego sportu! Kujawy i Pomorze w 2026 roku będą organizatorem halowych mistrzostw świata w lekkiej atletyce. Impreza odbędzie się w Arenie Toruń, w której dwa lata temu lekkoatleci rywalizowali o medale halowych mistrzostw Europy.
  • Uroczystość jest bezpłatna i otwarta dla wszystkich, którzy chcą oddać hołd niewinnym istotom i modlić się za ich dusze.
  • Już 23 marca 2023 roku odbędzie się 53. sesja Rady Miasta Torunia.
  • 24 marca 2023 r. o godz. 12.30 w Zespole Szkół Przemysłu Spożywczego i VIII Liceum Ogólnokształcącym przy ul. Grunwaldzkiej 33/35 w Toruniu odbędzie się XX edycja Miejskiego Konkursu Historycznego „Dzieje Torunia”.