10 lat toruńskiego Bractwa Kurkowego | www.torun.pl

20-21 czerwca 2009 r. Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Toruniu obchodziło 10-lecie istnienia. Stowarzyszenie zajmujące się kultywowaniem tradycji patriotycznych, popularyzacją historii i sportu strzeleckiego, jest ozdobą wielu miejskich uroczystości.

Kurkowe Bractwo Strzeleckie istniało w Toruniu już w średniowieczu. Jak w całej Europie, celem tej organizacji było podnoszenie sprawności strzeleckiej mieszczan na potrzeby obronności miasta czy kraju. Przez stulecia zmieniały się formy i prawne ramy bractwa, jednak zasadniczy, kulturalno-sportowy cel jego działania był ten sam. Współczesne Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Toruniu, reaktywowane w 1999 r., nawiązuje bezpośrednio do bractwa przedwojennego.

Na 10-lecie istnienia stowarzyszenie przygotowało obfity program wydarzeń. W sobotę, 20 czerwca odbyło się X Strzelanie Świętojańskie. Najwytrawniejsi strzelcy zmierzyli się tego dnia w takich konkurencjach, jak Strzelanie do Tarczy Prezydenta Miasta Torunia, Strzelanie do Tarczy Przewodniczącego Rady Miasta Torunia, Strzelanie do Tarczy X-lecia Bractwa, Strzelanie z pistoletu sportowego i Strzelanie do Kura. Wieczorem tradycyjnie w Forcie IV odbyła się Biesiada Bracka.

W niedzielę, 21 czerwca w kościele garnizonowym p.w. Św. Katarzyny została odprawiona Msza św. w intencji Bractwa. Po niej barwny korowód braci kurkowych w historycznych strojach przemaszerował na Bulwar Filadelfijski, gdzie odbył się VIII Przegląd Artylerii Brackiej. Potem uroczystości przeniosły się na Rynek Staromiejski, gdzie nastąpiła tradycyjna Intronizacja Króla Kurkowego A.D. 2009/2010 oraz wręczono puchary zwycięzcom sobotnich zawodów strzeleckich. Nie zabrakło też prezentów: od przewodniczącego Rady Miasta Torunia Waldemara Przybyszewskiego bracia otrzymali pamiątkową grafikę, od prezydenta Torunia - witraż z herbem miasta.

Z okazji jubileuszu 10-lecia zostały też wręczone odznaczenia nadane przez Zjednoczenie Bractw Kurkowych RP. Wśród odznaczonych był też prezydent Torunia Michał Zaleski.

Z kart historii

Dzieje Kurkowych Bractw Strzeleckich są ściśle związane z historią miast i mieszczaństwa Europy. Organizacje te miały za zadanie podnosić sprawność strzelecką mieszczan i w ten sposób przygotowywać ich do obrony swojego grodu. Już od wieków średnich ich działaniu towarzyszyło zawołanie „Ćwicz oko i dłonie w ojczyzny obronie”. Hasło to widnieje na sztandarze toruńskiego Bractwa Kurkowego. Jest ono również sztandarowym hasłem wszystkich Bractw Kurkowych Rzeczypospolitej Polskiej.

Członkami Bractw Kurkowych byli starsi cechów, członkowie władz miejskich, szanowani powszechnie rzemieślnicy i kupcy. Przynależność do Bractwa była powodem do dumy i stanowiła swoistą formę nobilitacji mieszczaństwa. Bractwa Strzeleckie rządziły się własnymi prawami i statutami nadawanymi im przez władców państwa i rady miejskie. Określały one także obowiązki członków Bractwa. Zachętą do aktywnego udziału i podnoszenia sprawności strzeleckiej były liczne nagrody i przywileje. Najlepszy strzelec, który strącił kura z żerdzi, otrzymywał łańcuch srebrny z wizerunkiem kura i tytuł króla kurkowego. Cieszył się także powszechnym szacunkiem i był zaliczany do grona starszyzny miasta. Ponadto przez rok nie płacił podatków do kasy miejskiej. Mógł także bez cła sprowadzać piwo, wino i inne towary.

W późniejszych czasach za rezygnację z tych przywilejów otrzymywał pokaźną gotówkę. Dwaj strzelcy, którzy potrafili kura poważnie uszkodzić nosili miano I i II rycerza i również otrzymywali stosowną gratyfikację.

Przyjmuje się, że w Toruniu Bractwo Strzeleckie powstało w 1352 roku. Godłem Bractwa był widniejący na sztandarze herb miasta w białym polu z umieszczonym nad nim Orłem białym z ramieniem uzbrojonym w miecz. Ćwiczenia w strzelaniu początkowo odbywały się na strzelnicach w międzymurzu, przy bramie Staromiejskiej i przy bramie Św. Jakuba. Po połączeniu się miast i Bractw w jedno w 1489 roku Rada Miejska przekazała na strzelnicę fosę (Parcham) przy ulicy Przedzamcze i tutaj aż do 1906 roku odbywały się ćwiczenia i zawody strzeleckie. Tu oprócz strzelnicy znajdowała się siedziba Bractwa. Budynek wielokrotnie przebudowywano. Dzisiaj znajduję się tam Dom Mieszczański.

W swojej historii Bractwo toruńskie wielokrotnie brało udział w obronie miasta, odznaczając się ofiarnością i męstwem. Bracia Kurkowi byli w pierwszym szeregu mieszczan szturmujących w 1454 roku zamek krzyżacki.

Działalność Bractwa toruńskiego była wysoko oceniana przez kolejnych królów polskich. Świadczą o tym nadawane przywileje z których do dzisiaj zachowały się jedynie nadane Bractwu przez króla Jana Sobieskiego w dniu 9 maja 1685 roku oraz późniejszych władców Polski. Niestety wcześniejsze dokumenty spłonęły podczas pożaru Ratusza w 1703 roku w czasie oblężenia miasta przez wojska szwedzkie.

W okresie rozbiorów i panowania pruskiego Bractwo strzeleckie w Toruniu utraciło swój polski charakter. W sierpniu 1798 roku rozkazem króla pruskiego bractwu nadano imię Fryderyka Wilhelma. Zachowano także część przywilejów nadanych Bractwu przez królów polskich. Podobnie jak za czasów Rzeczpospolitej władze miasta pokrywały część kosztów działalności Bractwa i wspierały jego działalność. W 1905 roku Bractwo nabyło kilka mórg ziemi na Zieleńcu (dzisiaj znajduję się tam Fundacja Ducha). W ciągu roku zbudowano tam nowoczesną strzelnicę o 6 stanowiskach oraz budynek restauracyjny.

Po odzyskaniu niepodległości w 1920 roku nastąpił aktywny okres w życiu Bractwa. Bardzo szybko odzyskało ono polski charakter. Opracowano nowy statut, w 1926 roku dzięki pomocy wojewody pomorskiego dr. Wachowiaka rozbudowano strzelnicę (16 stanowisk strzeleckich na 50 m i 3 stanowiska na 200 m, na których strzelać można było z broni wojskowej), odbyły się pierwsze strzelania. Członkowie Bractwa czynnie uczestniczyli w życiu społecznym i kulturalnym miasta.

Rok 1939 przerwał działalność Bractwa Kurkowego. Losy wojny tragicznie dotknęły wielu jego członków. Wszyscy jednak pozostali wierni naczelnemu hasłu Bractwa.

Po wyzwoleniu w grudniu 1945 roku grupa ocalałych z pożogi wojennej braci podjęła próbę reaktywowania Bractwa. Niestety bez powodzenia, gdyż zdaniem władz była to organizacja mieszczańska, nie pasująca do ówczesnej rzeczywistości. Nie pomogły odwołania w 1948 roku ostatecznie zlikwidowano Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Toruniu a jego mienie przejęły władze miasta. Z materiałów znajdujących się w Archiwum Państwowym w Toruniu wynika, że już po wyzwoleniu miasta zaginął tzw. skarb Bractwa złożony ze złotych i srebrnych łańcuchów, pucharów i orderów. Oprócz bezcennej wartości historycznej miał on znaczną wartość materialną (w 1932 roku oceniano go na około 400 tysięcy złotych).

Na początku 1999 roku, po 60-letniej przerwie kilkunasto osobowa grupa obywateli Torunia reprezentujących różne środowiska podjęła decyzję o reaktywowaniu toruńskiego Kurkowego Bractwa Strzeleckiego. W dniu 21 lipca 1999 roku Bractwo zostało zarejestrowane w Sądzie Okręgowym w Toruniu. We wrześniu 1999 roku odbyły się wybory władz stowarzyszenia. W październiku i listopadzie Bractwo przeprowadziło pierwsze strzelania dla mieszkańców Torunia. Siedziba i nowoczesna urządzona własnymi siłami strzelnica Bractwa znajduje się na terenie VI Fortu im. Jaremy Wiśniowieckiego przy Szosie Chełmińskiej 212. Tam systematycznie są urządzane różnorodne imprezy i zawody strzeleckie. Członkowie Bractwa posiadają swój strój organizacyjny nawiązujący zarówno do tradycji, jaki współczesności. Od jesieni 1999 roku Bractwo jest członkiem Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich Rzeczpospolitej Polskiej, organizacji istniejącej od 1922 roku, skupiającej w swoich szeregach 106 Bractw.

Zgodnie ze Statutem reaktywowane Bractwo kontynuuje działalność i tradycje Kurkowego Bractwa Strzeleckiego istniejącego do 1939 roku w Toruniu. Działalność Bractwa ma charakter kulturalno-sportowy.

Informacje historyczne pochodzą ze strony Kurkowego Bractwa Strzeleckiego:
http://www.kbs.torun.pl