Bohaterowi toruńskiej niepodległości

4 czerwca 2020 roku, w 60. rocznicę śmierci gen. Józefa Hallera, przedstawiciele władz miasta złożyli kwiaty pod pomnikiem Honorowego Obywatela Torunia, dowódcy Frontu Pomorskiego, który w 1920 r. przyniósł miastu niepodległość.

Gen. Józef Haller zmarł 4 czerwca 1960 r. w Londynie. W 60. rocznicę jego śmierci delegacja toruńskiego samorządu – prezydent Michał Zaleski, jego zastępca Zbigniew Fiderewicz, przewodniczący Rady Miasta Torunia Marcin Czyżniewski i radna Krystyna Żejmo-Wysocka złożyli kwiaty u stóp monumentu poświęconego bohaterowi toruńskiej niepodległości. W tym roku świętujemy w Toruniu 100-lecie jej odzyskania.

To nie koniec wydarzeń upamiętniających rocznicę śmierci gen. Hallera. Przez cały dzień na starówce można było napotkać grupę rekonstruktorów historycznych, którzy w mundurach Błękitnej Armii prezentowali musztrę żołnierską i scenki z czasów odzyskania przez Toruń niepodległości w 1920 r. Na ochotników czekała komisja poborowa do wojsk gen. Hallera – tę atrakcję przygotowano z myślą o dzieciach i młodzieży. Punkt rekonstruktorów działał pod Krzywą Wieżą. W rolę hallerczyków wcielili się członkowie Drużyny Wojów Słowiańskich Dąb Pomorza.

Honorowy Obywatel Torunia gen. Józef Haller (1873-1960), urodził się w Jurczycach pod Krakowem, w ziemiańskiej rodzinie o głębokich tradycjach patriotycznych i religijnych. Podczas I wojny światowej służył najpierw w armii austriackiej, następnie został dowódcą II Brygady Legionów. W 1918 r. na czele Polskiego Korpusu Posiłkowego przy armii austriackiej przedostał się na stronę rosyjską. Po wyjeździe do Francji stworzył tam słynną "Błękitną Armię". Razem z nią powrócił do kraju w 1919 r. i walczył na froncie ukraińskim. Dowodził także wojskami Frontu Pomorskiego, którego oddziały wkroczyły do Torunia 18 stycznia 1920 r. W wojnie polsko-bolszewickiej został mianowany dowódcą Armii Ochotniczej. Pełnił funkcję Generalnego Inspektora Armii. W latach 1920-1927 był posłem na Sejm. Związany ze środowiskami prawicowymi, uznawany był za politycznego przeciwnika marszałka Piłsudskiego. Po przewrocie majowym został przeniesiony w stan spoczynku. Cieszył się dużą popularnością szczególnie w Wielkopolsce i na Pomorzu.
Tytuł Honorowego Obywatela Torunia odebrał 18 stycznia 1921 r., w rocznicę wkroczenia do miasta dowodzonych przez niego oddziałów. W czasie II wojny światowej przebywał na emigracji, pełniąc w latach 1940-1943 funkcję ministra oświaty w rządzie gen. Władysława Sikorskiego. Zmarł 4 czerwca 1960 r. w Londynie.

W Toruniu gen. Hallera upamiętnia tablica wmurowana w ścianę dziedzińca Ratusza Staromiejskiego w 1990 roku, w 70. rocznicę odzyskania niepodległości (proj. Eweliny Szczech-Siwickiej) oraz pomnik u zbiegu ulicy Piastowskiej i placu Św. Katarzyny, wzniesiony decyzją Rady Miasta Torunia i odsłonięty 13 sierpnia 2012 r. (proj. Andrzeja Borcza).

Fot. Wojtek Szabelski