Toruń w czasie wojny | www.torun.pl

Z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej Muzeum Okręgowe w Toruniu przygotowało wystawę poświęconą Toruniowi i jego mieszkańcom w latach 1939-1945. Ta planszowa ekspozycja prezentowana jest na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego.

Wystawę rozpoczyna fragment pamiętnika Eugeniusza Przybyła, mówiący o tym, jak wyglądał Toruń i co czuli jego mieszkańcy pierwszego dnia, kiedy oddziały niemieckie wkroczyły do miasta. Autorzy chcą przybliżyć zagadnienia związane m.in. z wkroczeniem wojsk niemieckich do Torunia oraz wprowadzeniem zarządu wojskowego Wehrmachtu i niemieckich władz cywilnych. Istotnym elementem jest próba zaprezentowania germanizacji ludności polskiej przez Niemców w różnych jej aspektach. Losy ludności żydowskiej w Toruniu podobnie jak w innych rejonach kraju były tak samo tragiczne.

Prześladowania ludności toruńskiej i ich masowe aresztowania (szczególnie w początkach wojny) odcisnęły swe piętno na wielu torunianach. Pierwsze aresztowania nastąpiły już w dniach 8 i 9 września 1939 roku. Do końca tego miesiąca w więzieniu przy ul. Piekary (tzw. Okrąglak) osadzono, co najmniej 300 osób. Aresztowania wrześniowe miały spacyfikować miasto. W dniach od 17 do 21 października 1939 roku aresztowano i wykonano egzekucje na osobach uznanych za niebezpieczne z racji przynależności do "polskich władz przywódczych". Dla przeprowadzenia aresztowań między 17 a 21 października 1939 roku Toruń podzielono na 5 sektorów. Dziennie przeszukiwany był tylko jeden. W połowie października 1939 roku więźniów z "Okrąglaka" (blisko połowę) przeniesiono do Fortu VII, który miał być centralnym miejscem przetrzymywania okolicznej ludności i został oddany w ręce gestapo, a później Selbstschutzu (organizacja paramilitarna, rodzaj milicji regionalnej formowanej z ludności danego miasta), którego dowódcą został SS-Sturmbahnnführer Zaporowicz. Miał on możliwość decydowania o losach więzionych za pozwoleniem i pod nadzorem gestapo. Wystawa przedstawia też miejsca kaźni Torunia i okolic.

Interesujące jest przybliżenie sposobu walk torunian z okupantem. Toruński ruch oporu działał bardzo prężnie w pierwszych latach wojny. Reprezentowany był przez kilka organizacji podziemnych, takich jak Tajna Organizacja Konspiracyjna "Grunwald" składająca się z 3 wydziałów (Wojskowego, Administracji Cywilnej i Wywiadu), Batalion Śmierci za Wolność zwany też tylko Batalionem Śmierci, Polska Armia Powstania i Komenda Obrońców Polski. Wszystkie one działały bardzo krótko, gdyż na skutek licznych aresztowań rozbito je do 1941 roku.

Na planszach zamykających wystawę pokazano, w jaki sposób Toruń został wyzwolony z rak okupanta. 1 lutego 1945 roku do miasta wkroczyły wojska radzieckie. Byli to żołnierze z 70 armii 2 Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. płk. Wasyla Popowa. 6 marca 1945 roku odbyła się w Toruniu defilada Wojska Polskiego.

Wystawę oglądać można do 18 października.